متانول

متانول چیست

متانول یک مایع بی‌رنگ، فرار و قابل اشتعال است که از یک گروه متیل (CH3) مرتبط با یک گروه هیدروکسیل (OH) تشکیل شده است. متانول اولین بار در سال ۱۶۷۲ توسط روبرت بویل، دانشمند ایرلندی، از تقطیر چوب به دست آمد. اما تا سال ۱۸۳۴، فرمول شیمیایی آن توسط جوستوس فون لیبیگ، شیمیدان آلمانی، مشخص شد. متانول را می‌توان از گاز طبیعی، زغال سنگ، زیست توده و غیره تولید کرد. روش صنعتی تولید متانول از گاز طبیعی، از انجام واکنش مونوکسید کربن و هیدروژن در حضور کاتالیست‌های مختلف مانند زینک اکسید، کروم اکسید، مس و … در دما و فشار بالا است. این واکنش به صورت زیر نوشته می‌شود:

$$CO + 2H_2 \rightarrow CH_3OH$$

متانول دارای بویی شبیه به اتانول است اما بسیار سمی‌تر از آن است. متانول در دمای اتاق دارای چگالی ۰.۷۹۲ گرم بر سانتی‌متر مکعب، نقطه جوش ۶۴.۷ درجه سانتی‌گراد و نقطه ذوب -۹۷.۶ درجه سانتی‌گراد است. متانول به دلیل داشتن گروه هیدروکسیل، قابلیت حل شدن در آب و برخی از ترکیبات آلی را دارد. متانول دارای ثابت اسیدی یا pKa برابر با ۱۵.۵ است که نشان می‌دهد که این ماده یک اسید ضعیف است. متانول به راحتی اکسید می‌شود و می‌تواند با اکسیژن هوا واکنش دهد و موادی مانند دی‌اکسید کربن و آب تولید کند. این واکنش به صورت زیر نوشته می‌شود:

$$2CH_3OH + 3O_2 \rightarrow 2CO_2 + 4H_2O$$

متانول: کاربردها، خطرات و توضیحات

متانول یک ترکیب شیمیایی با فرمول CH3OH است که به عنوان یک الکل غیرخوراکی و یک سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. متانول از گاز طبیعی، زغال سنگ، زیست توده و غیره تولید می‌شود و در صنایع مختلفی مانند پلیمر، دارو، رنگ، ضدیخ و … کاربرد دارد. اما متانول همچنین یک ماده سمی است که می‌تواند باعث مسمومیت، نابینایی و حتی مرگ شود. در این مقاله به بررسی کاربردها، خطرات و توضیحات متانول می‌پردازیم.

کاربردهای متانول

متانول یکی از مهم‌ترین مواد شیمیایی در جهان است که بیش از ۴۵ درصد آن به عنوان سوخت و منبع انرژی استفاده می‌شود. متانول را می‌توان به عنوان سوخت مستقیم یا غیرمستقیم برای خودروها، کشتی‌ها، پیل سوختی و … به کار برد. متانول همچنین به عنوان یک ماده افزودنی برای افزایش کیفیت و کاهش آلودگی بنزین و گازوئیل استفاده می‌شود. برخی از کشورهای پیشرفته مانند چین، آمریکا، ایران و … از متانول به عنوان سوخت جایگزین برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای استفاده می‌کنند.

متانول همچنین یک ماده مهم در سنتز شیمیایی است که از آن برای تولید انواع مواد دیگر مانند فرمالدئید، استیک اسید، متیل ترشیو بوتیل اتر، دی متیل اتر، بیوتانول و … استفاده می‌شود. این مواد در صنایع مختلفی مانند پلاستیک، الیاف، چسب، حلال، ضدعفونی کننده و … کاربرد دارند.

متانول همچنین به عنوان یک حلال در صنعت داروسازی، رنگ‌سازی، عطرسازی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. متانول به دلیل داشتن گروه هیدروکسیل، قابلیت حل شدن در آب و برخی از ترکیبات آلی را دارد. متانول همچنین به عنوان یک ماده اولیه برای تولید انواع ضدیخ استفاده می‌شود. متانول با کاهش نقطه انجماد و افزایش نقطه جوش محلول‌های آبی، جلوگیری از یخ‌زدگی و خوردگی را انجام می‌دهد.

خطرات متانول

متانول یک ماده سمی است که مصرف آن می‌تواند باعث مسمومیت، نابینایی و حتی مرگ شود. متانول در بدن به چند ماده سمی مانند فرمالدئید و اسید فرمیک تبدیل می‌شود که می‌توانند باعث آسیب‌های بافتی، اختلالات گوارشی، عصبی، چشمی و اسیدی شدن خون شوند. متانول از راه خوردن، نفس کشیدن و پوست جذب می‌شود و علائم مسمومیت آن ممکن است بعد از چند ساعت یا روز بروز کنند. برخی از علائم مسمومیت با متانول عبارتند از:

– سرگیجه، سردرد، تهوع، استفراغ، دل‌درد، تنفس سریع و کم خونی
– تاری دید، نورترسی، کوری یا کاهش بینایی
– تشنج، کما، شل شدن عضلات و اختلال در تعادل
– کبودی، کم خونی شدید، اسیدوز و شکست عملکرد کلیه‌ها و کبد

مصرف چه مقدار متانول می‌تواند خطرناک باشد؟

حتی خوردن اندکی متانول می‌تواند عوارض سمی ایجاد کند. بر اساس منابع مختلف، خوردن ۴ تا ۱۰ میلی‌لیتر (تقریبا یک تا دو قاشق چایخوری) متانول می‌تواند عوارض جدی داشته باشد و بیش از ۲۵ میلی‌لیتر (تقریبا یک شات ودکا) می‌تواند منجر به مرگ شود. بنابراین باید از مصرف هرگونه مشروب غیراستاندارد و حاوی متانول خودداری کرد و در صورت بروز هرگونه علامت مسمومیت، فورا به پزشک مراجعه کرد.